Bevolkingsonderzoek UMC Utrecht persoonlijkere borstkankerscreening

Dit artikel is op dinsdag 14 januari 2025 bijgewerkt met de laatste informatie.

Is borstkanker eerder op te sporen bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel als zij tijdens het bevolkingsonderzoek ook een contrastmammografie (CEM) of versnelde MRI-scan zouden krijgen? Om die vraag te beantwoorden, leidt het UMC Utrecht nu een grootschalig proefbevolkingsonderzoek: DENSE-2.

Elke twee tot drie jaar kunnen Nederlandse vrouwen tussen de 50 en 75 jaar meedoen aan het landelijk bevolkingsonderzoek borstkanker. Zij krijgen dan een mammografie om borstkanker vroegtijdig op te sporen.

Bij ongeveer 8 procent van deze vrouwen is een mammogram niet voldoende omdat ze heel dicht borstweefsel hebben. Dat betekent dat de meeste van hun borsten bestaan ​​uit melkklieren en bindweefsel, en dat ze minder vetweefsel in hun borsten hebben. Als gevolg hiervan zijn tumoren in de borsten van deze vrouwen moeilijker te vinden op een mammogram. Dit is een probleem omdat vrouwen met heel dicht borstweefsel meer kans hebben op borstkanker dan vrouwen met veel vetweefsel in hun borsten.

Bij zeer dicht borstweefsel worden ongeveer 60 procent van de tumoren gedetecteerd in het bevolkingsonderzoek, vergeleken met 70 tot 85 procent bij vrouwen met andere borstdensiteit. Het is en blijft dus belangrijk om deel te nemen aan het reguliere bevolkingsonderzoek, maar tegelijkertijd zoeken onderzoekers naar een aanvullende methode om borstkanker eerder op te sporen bij zeer dicht borstweefsel. En juist daarom is deze nieuwe pilot-bevolkingsstudie van start gegaan.

DENSE-1: aanvullende MRI-scan

Hoe kunnen tumoren nu eigenlijk eerder worden gevonden in zeer dicht borstweefsel? Een oplossing zou kunnen zijn om deze groep vrouwen een extra MRI-scan of contrastmammografie aan te bieden tijdens de borstkankerscreening, nadat hun eerste mammografie heeft aangetoond dat ze zeer dicht borstweefsel hebben.

De voor- en nadelen van een extra, uitgebreide MRI-scan werden eerder onderzocht tijdens de omvangrijke DENSE-1-studie, die eveneens werd gecoördineerd door het UMC Utrecht. In deze studie werden ongeveer 5.000 vrouwen met zeer dicht borstweefsel gevolgd tijdens de bevolkingsonderzoeken tussen 2011 en 2020. Ook zij kregen een extra MRI-scan. De uitkomsten van deze groep werden vergeleken met degenen die tijdens het reguliere bevolkingsonderzoek alleen een mammografie aangeboden kregen.

Conclusies van DENSE-1: bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel werd kanker inderdaad vaker en sneller ontdekt als ze ook een MRI-scan hadden ondergaan. Tumoren werden ook in een eerder stadium gevonden, waardoor ze beter te behandelen waren. Bovendien bleek het gebruik van MRI ook kosteneffectief.

Onderzoek eerst alternatieven

Als tienduizenden vrouwen elk jaar een MRI in een ziekenhuis moeten ondergaan, is er extra apparatuur en personeel nodig. Dit kan leiden tot capaciteitsproblemen.

De Nederlandse Gezondheidsraad adviseerde de Nederlandse minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport daarom om eerst een alternatief voor MRI te onderzoeken: contrastmammografie (CEM). Bij contrastmammografie wordt vóór het maken van het mammogram een ​​jodiumhoudend contrastmiddel ingespoten. Net als bij een MRI nemen tumoren het contrastmiddel sneller op, waardoor ze beter zichtbaar zijn dan op een normaal mammogram. Een CEM kost bovendien minder tijd en is daardoor goedkoper dan een gewone MRI-scan.

DENSE-2: contrastmammogram en/of versnelde MRI?

Met ingang van 1 juli 2024 heeft de minister het UMC Utrecht toestemming gegeven om een ​​tweede pilot bevolkingsonderzoek te starten en te coördineren: DENSE-2. 15 ziekenhuizen verspreid over Nederland werken hierin samen met Bevolkingsonderzoek Nederland en Borstkankervereniging Nederland.

In DENSE-2 kijken onderzoekers niet alleen naar de mogelijkheden van contrastmammografie, maar ook naar die van een versnelde MRI. Een normale MRI duurt ongeveer 20 tot 30 minuten om te maken, terwijl de versnelde versie in slechts vijf tot zes minuten is voltooid (net zo snel als CEM).

Carla van Gils is hoogleraar klinische epidemiologie van kanker aan het UMC Utrecht. Zij leidde de eerste DENSE-studie en coördineert nu ook de nieuwe pilot-populatiestudie. “Met deze studie hopen we nu echt iets te veranderen voor de screening van vrouwen met zeer dicht borstweefsel. De bevolkingsscreening borstkanker is belangrijk om de ziekte zo vroeg mogelijk op te sporen, maar bij deze groep werkt het minder goed”, zegt Carla. “In DENSE-1 lieten we zien dat MRI werkt voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel, maar MRI werd niet als toekomstbestendig beschouwd vanwege de kosten en benodigde capaciteit. Contrastmammografie en versnelde MRI zouden een oplossing kunnen bieden.”

Meer gepersonaliseerde bevolkingsonderzoeken

DENSE-2 werd eind 2024 gelanceerd. Nadat hun mammogram heeft aangetoond dat ze zeer dicht borstweefsel hebben, wordt een groep vrouwen uitgenodigd voor aanvullende screening met een CEM. Een andere groep vrouwen met zeer dicht borstweefsel wordt uitgenodigd voor een aanvullende versnelde MRI-scan.

In beide groepen zijn 3.500 vrouwen met dichte borsten nodig om het onderzoeksproject geldig te maken. De onderzoekers verwachten daarom dat ze per groep 6.000 vrouwen met zeer dicht borstweefsel moeten uitnodigen, waarbij bijvoorbeeld rekening wordt gehouden met vrouwen die niet willen of kunnen deelnemen. De resultaten van beide groepen worden vergeleken met die van vrouwen met dichte borsten na de reguliere bevolkingsonderzoeken: alleen een mammografie en geen aanvullende screening.

Wouter Veldhuis is mamma-radioloog en universitair hoofddocent bij het UMC Utrecht. Hij is coördinerend radioloog van DENSE-2. “CEM en versnelde MRI zijn twee fantastische technieken, die allebei veel sneller en goedkoper zijn dan de normale MRI die in DENSE-1 is onderzocht,” zegt Wouter. “Ik hoop dat we gaan aantonen dat beide technieken toch net zo goed zijn in het vinden van tumoren. Dan kunnen we beide ook aanvullend gaan gebruiken en zo een betere en meer gepersonaliseerde bevolkingsscreening bieden.”

De DENSE-2-studie zal zeven jaar duren. De onderzoekers hopen een duidelijke conclusie te trekken over hoe goed elk van de twee opties is voor vroege detectie van borstkanker bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel.

Update december 2024: snellere oplossing

DENSE-2 zal zeven jaar in beslag nemen. De wetenschapper zal dan wetenschappelijk onderbouwde conclusies kunnen trekken over de effectiviteit van versnelde MRI en contrastmammografie. Vervolgens zal het ook nog tijd kosten voordat de bevolkingsscreening daadwerkelijk wordt aangepast.

Maar wat moet er in de tussentijd gebeuren met andere vrouwen met zeer dicht borstweefsel die niet uitgenodigd kunnen worden voor DENSE-2? Ook zij zouden baat hebben bij aanvullende screening. Immers, MRI is bewezen een effectieve en kostenefficiënte aanvulling te zijn op reguliere screening.

Daarom hebben het DENSE-2-consortium en vele anderen zich de afgelopen maanden hard gemaakt om de Nederlandse politiek ervan bewust te maken dat ook deze vrouwen zich aanvullend moeten kunnen laten screenen.

Carla en Wouter hebben een gesprek gehad met Vincent Karremans, staatssecretaris voor Jeugd, Preventie en Sport. Hij heeft de Tweede Kamer toegezegd dat hij actief op zoek gaat naar een tussenoplossing waarmee het bevolkingsonderzoek op kortere termijn kan worden aangepast voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel. Hij heeft het RIVM opdracht gegeven een implementatietest uit te voeren om te bepalen hoe een extra MRI eerder kan worden opgenomen in het bevolkingsonderzoek.

Karremans verwacht over een half jaar op basis van die uitvoeringstoets een voorstel aan het parlement te doen. Dat zou niet alleen heel goed nieuws zijn voor alle Nederlandse vrouwen met heel dicht borstweefsel, maar ook een fantastische eerste stap om kankerscreening in het algemeen persoonlijker te maken.

Meer informatie?

• DENSE-2 heeft een eigen website met meer informatie en veelgestelde vragen en antwoorden.
• Het RIVM biedt speciale informatiepagina's over het bevolkingsonderzoek borstkanker, DENSE-1 en DENSE-2.
• Advies van de Nederlandse Gezondheidsraad over aanvullende screening op borstkanker bij zeer dicht borstweefsel.

Bron: UMC Utrecht

Recent nieuws

Recent nieuws

Meer nieuws

Universiteit Utrecht gebruikt biomeiler om warmte en compost te winnen bij onderwijsboerderij de Tolakker

Jonge kinderen met RS-virus vaker bij huisarts

Standaard tramdienstregeling op wedstrijddagen FC Utrecht en Open Dag HU en UU