Negen Utrechtse onderzoekers ontvangen Vici-beurs

De Vici-beurs is één van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke premies van Nederland, en volgens NWO bedoelt voor ‘senior-onderzoekers met academische kwaliteiten die duidelijk uitstijgen boven wat gebruikelijk is’. De toekenning biedt laureaten de mogelijkheid om de komende vijf jaar een vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen en hun eigen onderzoeksgroep verder uit te bouwen. In totaal ontvangen 43 wetenschappers een Vici-beurs van NWO.

Utrechtse laureaten en onderzoeksonderwerpen

Shortening diffusion Pathways for Energy Dense and Ultrahigh Power Lithium Ion Batteries (SPEED-UP-LIBs)

"De bevindingen kunnen de weg vrijmaken voor ultrasnel laden, waardoor het mogelijk wordt om accu's met een grote capaciteit in slechts één minuut volledig op te laden"-Martin Haase

Dikke batterijen slaan grote hoeveelheden energie op. Ze zijn essentieel voor toepassingen zoals elektrische auto’s met een grote actieradius. “Maar waarom duurt het tientallen minuten om deze lithium-ionbatterijen op te laden?”, vraagt Martin Haase, fysisch chemicus aan het Debye Instituut voor Nanomaterialen Wetenschap. “De belangrijkste beperking is de trage diffusie van lithium-ionen door dikke batterijmaterialen”, zegt hij.

In het Vici-project onderzoekt Haase de mogelijkheden van een nieuw synthetisch nanomateriaal voor de productie van dikke, energiedichte batterijen met veel minder weerstand voor ionentransport. “De bevindingen kunnen de weg vrijmaken voor ultrasnel laden, waardoor het mogelijk wordt om accu's met een grote capaciteit in slechts één minuut volledig op te laden”, aldus Haase.

Beyond periodicity: Unravelling the self-assembly of aperiodic crystals

"We gaan onderzoeken hoe en waarom aperiodieke kristallen ontstaan en hoe deze aperiodiciteit kan worden gebruikt om nieuwe materialen te ontwerpen"-laura Filion

Het standaardbeeld van een kristal bestaat uit periodieke roosters van atomen of moleculen die zich oneindig herhalen. Sommige kristallen doorbreken dit patroon echter, en dit zorgt voor unieke materiaaleigenschappen. In dit project richten Laura Filion en haar team zich op twee bijzondere soorten kristallen – quasikristallen en high entropy legeringen – die van nature niet periodiek zijn. Met behulp van recente vooruitgangen in machine learning zullen de onderzoekers nieuwe simulatiemethoden ontwikkelen die specifiek ontworpen zijn voor aperiodieke kristallen. "We gaan onderzoeken hoe en waarom aperiodieke kristallen ontstaan en hoe deze aperiodiciteit kan worden gebruikt om nieuwe materialen te ontwerpen”, aldus Filion.

Decoding the action of antibiotics against bacterial superbugs

"Dankzij deze Vici kunnen we ons nu volledig richten op het maken van grote stappen in de strijd tegen antibioticaresistentie"-Markus Weingarth

Biochemicus Markus Weingarth ontvangt een Vici-beurs voor zijn onderzoek naar betere antibiotica tegen resistente bacteriën. Hij onderzoekt hoe antibiotica bacteriën uitschakelen door de beschermende buitenlaag van bacteriën aan te vallen. Vooral Mycobacteriën en Gram-negatieve bacteriën staan centraal. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) behoren die tot de gevaarlijkste ziekteverwekkers. Met geavanceerde technieken wil Weingarth in kaart brengen hoe antibiotica op moleculair niveau op bacteriën inwerken. Dit helpt farmaceutische bedrijven om gerichter nieuwe medicijnen te ontwikkelen, in plaats meer lukraak en op goed geluk te werk te gaan.

Dit onderzoek de basis leggen voor effectievere en veiligere antibiotica. Dit is hoog nodig, omdat antibioticaresistentie wereldwijd een groeiend probleem is, terwijl farmaceutische bedrijven weinig financiële prikkels hebben om nieuwe antibiotica te ontwikkelen. Doorbraken in Weingarths onderzoek kunnen mogelijk miljoenen mensen helpen, vooral in gebieden waar resistente infecties, zoals tuberculose, veel voorkomen.

“Ik ben ontzettend blij dat we nu met dit onderzoek van start kunnen,” zegt Weingarth. “Deze beurs is een gamechanger voor ons team. We kunnen ons nu volledig richten op het maken van grote stappen in de strijd tegen antibioticaresistentie.”

De weg naar succes: capacitatie van sperma en eicel-interacties

"Ik ben blij dat we nu de kans hebben om de functionele rijping van spermacellen in het vrouwelijke voortplantingskanaal te onderzoeken en te onthullen hoe ze de interactie met een eicel aangaan."-Tzviya Zeev-Ben-Mordehai

Tijdens hun lange reis door het vrouwelijke voortplantingskanaal moeten spermacellen van zoogdieren hun weg vinden, verschillende lagen rond de eicel doordringen en uiteindelijk het genetische materiaal afleveren. Om deze reis succesvol te volbrengen, moeten spermacellen niet alleen zeer beweeglijk zijn, maar ook hun bewegingspatroon onderweg aanpassen. In dit project onderzoeken we hoe de staart van spermacellen de verschillende bewegingspatronen reguleert en hoe spermacellen een interactie aangaan met een eicel. Een beter begrip van deze processen kan leiden tot verbeterde voortplantingstechnologieën, waarvoor de vraag toeneemt, en bijdragen aan de ontwikkeling van niet-hormonale anticonceptiemiddelen.

Care and Coercion. Patriarchy, (Forced) Labour and Caregiving in the Household in the Dutch Empire, c. 1750-Present

"Dit project belicht de historische rol van gender en etniciteit in huishoudelijke machtsrelaties in de voormalige Nederlandse koloniën"-Elise van Nederveen Meerkerk

Over de hele wereld zijn huishoudelijke en zorgtaken onevenredig verdeeld tussen de seksen en etnische groepen. “Dit project belicht de historische rol van gender en etniciteit in huishoudelijke machtsrelaties in de voormalige Nederlandse koloniën”, vertelt Van Nederveen Meerkerk. “Zo kunnen we de ongelijke arbeidsverhoudingen gebaseerd op sekse en huidskleur in de huidige postkoloniale samenleving beter begrijpen.”

“De focus ligt op Indonesië, Suriname en Zuid-Afrika. Onder Nederlands koloniaal bewind bestonden hier vormen van gedwongen arbeid, van slavernij tot meer subtiele vormen van dwang. Door een verbinding te leggen tussen metropool en koloniën, kunnen we ontwikkelingen in verschillende continenten vergelijken, tijdens het kolonialisme én na de onafhankelijkheid. Daarbij komt ook postkoloniaal Nederland aan bod.”

Multilingual Adaptations in Novel Language Learning

"Maakt meertaligheid het daadwerkelijk makkelijker om nieuwe talen te leren? Dat is wat we met dit onderzoek hopen te ontdekken"-Elena Tribushinina

Kinderen die van jongs af aan meertalig opgroeien leren vaak makkelijker vreemde talen dan eentalige leeftijdsgenoten, maar we weten niet waarom, vertelt Tribushinina. “Met dit onderzoek hopen we hierachter te komen. Beïnvloedt een meertalige opvoeding daadwerkelijk het vermogen om nieuwe talen te leren? En geeft incidentele aanraking met andere talen, bijvoorbeeld in de speeltuin of via televisieprogramma’s, vergelijkbare voordelen?”

“We gaan onderzoeken hoe blootstelling aan meerdere talen in de eerste levensjaren invloed heeft op het vermogen om vreemde talen te leren op school. Die kennis gebruiken we voor het ontwikkelen van een nieuwe therapie voor taalontwikkelingsstoornissen, waarin we een meertalige omgeving nabootsen in lessen Engels.”

Understanding mRNA decoding; how mRNA translation kinetics shape gene expression - Marvin Tanenbaum - Hubrecht Instituut

Genen bevatten alle informatie die nodig is om eiwitten te produceren. Recent onderzoek heeft echter een verborgen informatie-laag in genen ontdekt die niet alleen het type eiwitten bepaald, maar ook de hoeveelheid van dat eiwit dat moet worden geproduceerd. In dit project van Marvin Tanenbaum van het Hubrecht Instituut zal geavanceerde microscopie methoden inzet worden om deze verborgen informatie laag zichtbaar te maken om te begrijpen hoe deze informatie werkt, en hoe virussen de verborgen informatie in genen gebruiken om hun eigen eiwitten in gastcellen te produceren.

Directing engineered T cell behavior towards enhanced performance against diffuse midline glioma - Anne Rios - Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie

T cellen kunnen in het lab aangepast worden, zodat ze tumorcellen kunnen herkennen en aanvallen. Hoe goed dit in patiënten lukt bepaalt of ze voor de behandeling van kanker gebruikt kunnen worden. Dit hangt af van het specifieke gedrag van de cellen in de omgeving van de tumor. In dit onderzoek van Anne Rios van het Prinses Máxima Centrum worden verschillende modellen gebruikt voor het nabootsen van een zeer kwaadaardige hersentumor in kinderen. Met deze modellen testen de onderzoekers hoe goed verschillende T celtherapieën voor deze agressieve vorm van kanker werken en of ze verder verbetert kunnen worden door het aansturen van hun tumor aanvallende gedrag. Lees meer.

A ‘bloody good host’: the thymus as the driver of successful hematopoietic cell transplantation - Stefan Nierkens - UMC Utrecht

Kinderen met moeilijk te behandelen bloedkanker of aangeboren foutjes in het afweersysteem of stofwisseling kunnen als laatste redmiddel behandeld worden met een stamceltransplantatie. Helaas werkt dit maar in de helft van de behandelde kinderen. Er zijn aanwijzingen dat kinderen met een sneller herstel van afweercellen betere overlevingskansen hebben dan kinderen met een langzamer herstel. Daarom onderzoekt Stefan Nierkens van het UMC Utrecht welke factoren belangrijk zijn voor een snel herstel van de getransplanteerde afweercellen, met speciale aandacht voor een verrassende rol van de thymus.Een snel herstel van de thymus zou de overleving en kwaliteit van leven na een stamceltransplantatie kunnen verbeteren. Lees meer.

Bron: Universiteit Utrecht

recent nieuws

recent nieuws

Meer nieuws

Parcours Utrecht Marathon 2025 bekend: unieke passage onder Domtoren

Op de vernieuwde intensive care van het WKZ kunnen ouders straks dag en nacht bij hun zieke kind zijn

3D-geprinte medicatie: op maat voor elk kind